17 kwietnia 1919 roku Wojsko Polskie po bitwie wyzwoliło Lidę.

Lida miasto świadomych Polaków. Tutejsi Polacy jeszcze przed ogłoszeniem niepodległej Polski, już w październiku 1918 r. zorganizowali własną uzbrojoną Samoobronę Ziemi Lidzkiej, która miała zabezpieczyć Kresy Wschodnie. Jednak ofensywa liczącej 45 000 bolszewików Armii Zachodniej na początku 1919 r. doprowadziła do zabrania Lidy przez Sowietów. Polacy nie pogodzili się jednak z utratą tego terytorium. W mieście działały polskie organizacje podpolne. W kwietniu 1919 roku ruszyła pierwsza ofensywa, która doprowadziła także do wyzwolenia Lidy.

Polsce żołnierze 1919 rok

Tak opisuje walki o Lidę Lech Wyszczelski w książce “Wilno 1919-1920”:
 
"10-11 kwietnia Józef Piłsudski wydał szczegółowe rozkazy operacyjne dla zgrupowania kawalerii podpułkownika Beliny-Prażmowskiego, dywizji generała Szeptyckiego i zgrupowania piechoty generała Śmigłego-Rydza. Gen. Szeptycki otrzymał zadanie rozpoczęcia działań zaczepnych na Lidę, Nowogródek i Baranowicza 15 kwietnia rano. W działaniach na Nowogródek i Baranowicze miały silnie związać przeciwnika i, o ile to będzie możliwe, wyprzeć przeciwnika z tych miast. Zasadnicze natarcie miało być wykonane na Lidę w celu uniemożliwienia wycofania z Lidy wojsk rosyjskich. Do natarcia na Lidę gen. Szeptycki miał użyć obok sił własnych 1 Dywizję Piechoty Legionów. 



W godzinach przedpołudniowych 15 kwietnia Naczelny Wódz Wojska Polskiego odbył odprawę z udziałem generałów Szeptyckiego i Śmigłego-Rydza, podpułkowników Beliny-Prażmowskiego, Stachiewicza oraz majorów Piskora i Kasprzyckiego. W jej trakcie wydał ustne rozkazy o rozpoczęciu marszu na Wilno i natarcia na Lidę w dniu następnym. Wieczorem 15 kwietnia zostały wydane pisemne rozkazy w tej sprawie. Atak na Lidę miał się rozpocząć 16 kwietnia o godzinie 4.00, a wykonać go miało zgrupowanie gen. Lasockiego. W tym samym terminie marsz na Lidę miało rozpocząć zgrupowanie kawalerii i 2 Dywizja Piechoty Legionów. Załogę Lidy szacowano na 1000 bagnetów.


 
Natarcie na Lidę rozpoczęło się 16 kwietnia o godzinie 5.00. Prowadzone było z trzech kierunków: od północy, zachodu i południa. Od wschodu miasto okrążała kawaleria, której głównym zadaniem było przerwanie połączenia kolejowego Lida-Mołodeczno. Rosjanie dysponowali w Lidzie dość licznymi siłami, ponieważ garnizon został zasilony częścią oddziałów Dywizji Zachodniej, wcześniej przebywających w Wilnie. 
 

 
Do walki po stronie bolszewików włączyła się licznie żydowska ludność Lidy. Miało to wpływ na to, że wielokrotnie ponawiane polskie natarcia załamywały się w ogniu przeciwnika. Dochodziło do licznych starć na bagnety. Jedynym sukcesem strony poslkiej było zmuszenie Rosjan do przesunięcia linii obrony ku krańcom miasta oraz jego okrążenia z trzech stron. 
 

 
Wieczorem 16 kwietnia Józef Piłsudski, na podstawie oceny sytuacji pod Lidą oraz meldunków o zatrzymaniu natarcia na Baranowicze, podjął decyzję o zatrzymaniu marszu na Wilno do czasu opanowania Lidy oraz wzmocnienia wojsk atakujących to miasto. W sprawie tej wydał rozkaz w którym czytamy między innymi: 1) Dla wzmocnienia grupy atakującej wysłało Naczelne Dowództwo dwa baony 2 Dywizji Piechoty Legionów, które ostatnio wywagonowały . Zgodnie z decyzją Józefa Piłsudskiego w nocy z 16 na 17 kwietnia wywagonowano dwa bataliony, a mianowicie 2 batalion 5 pułku piechoty dowodzony przez kapitana Bernarda Monda i 1 batalion 6 pułku piechoty pod dowództwem majora Stefana Dąb-Biernackiego, które skierowano pod Lidę z zadaniem udziału w szturmie na to miasto.
 

 
Przez całą noc z 16 na 17 kwietnia Polacy z determinacją starali się przełamać opór przeciwnika w Lidzie. 3 batalion 4 pułku piechoty Legionów nacierał na silnie obsadzone koszary. Poniósł straty wynoszące 13 zabitych i 80 rannych. Z kolei 1 batalion 2 pułku piechoty Legionów został powstrzymany tuż przed Lidą w Zaksance. Był silnie ostrzeliwany przez pociąg pancerny. Polskim żołnierzom udało się przekroczyć tory kolejowe Lida-Mołodeczno i wedrzeć na przedmieścia miasta. Przystąpili do walki ulicznej zdobywając dom po domu. Duże straty poniosła 4 kompania spowodowane ogniem z pociągu pancernego. Batalion został ostatecznie wyrzucony z Lidy. Kapitan Czapiński zarządził kolejne natarcie na miasto: podczas zajmowania pierwszych domów przez 3 i 4 kompanię, kompania 1 kapitana Konstantego Orzechowskiego granatami ręcznymi wysadziła tor kolejowy między Zaksanką a Zaksanką-Doliną, niszcząc go na długości kilkunastu metrów. Artyleria uszkodziła dwa pociągi, które zostały potem zdobyte. Batalion poniósł jednak cięzkie straty - 13 zabitych i 68 rannych. Ciężkie walki toczyły i inne pododdziały i oddziały grupy generała Lasockiego. 
 
17 kwietnia o godzinie 4.00 rozpoczęła się koncentryczne uderzenia wojsk polskich na Lidę, dowodzonych przez generała Lasockiego. Początkowo opór przeciwnika był silny. W walkach tych wyróżniał się zwłaszcza suwalski pułk piechoty majora Mieczysława Mackiewicza oraz zgrupowanie majora Dąb-Biernackiego. Legioniści nacierali wzdłuż toru kolejowego, prowadzącego z południa na dworzec kolejowy w Lidzie. W krótkie ale gwałtownej walce, wykorzystując zaskoczenie, kompanie zajęły szturmem dworzec. Wówczas, wspólnie z suwalskim pułkiem piechoty, kontynuowali zwycięską passę i opanowali w końcu miasto. Zdobyto wiele broni i innego uzbrojenia oraz wzięto do niewoli jeńców.
 

Stefan Dąb-Biernacki

Lida została zdobyta o godzinie 5.00 przez zgrupowanie majora Dąb-Biernackiego i suwalski pułk piechoty. Teraz do miasta wkroczyły pozostałe oddziały generała Lasockiego. Zdobycz wojenna to pociąg pancerny, kilka innych pociągów, wiele broni i amunicji oraz 350 jeńców. Rosjanie rozpoczęli odwrót na wschód ścigani przez kawalerię. Ułani z 7 pułku majora Głuchowskiego przecięli drogę cofającym się oddziałom rosyjskim. Dotarli do Lipniszek położonych 24 kilometry na wschód od Lidy. Zdobyto ponownie wiele materiału wojennego i pojmano jeńców. Piechota przystąpiła do ubezpieczania miasta. Rozpoczęły się prace nad zabezpieczaniem tyłów w tym transportu zaopatrzenia do Lidy oraz naprawą linii kolejowej Lida-Wilno z myślą o wykorzystaniu tego szlaku kolejowego do przyspieszenia marszu piechoty w kierunku Wilna. 
 
W południe do Lidy przybył Józef Piłsudski, chcąc zapoznać się z położeniem wojsk. Dokonał także przeglądu 1 kompanii 6 pułku piechoty Legionów. Naczelne Dowództwo wysoko oceniło postawę żołnierzy w walkach o Lidę stwierdzając: “Wczorajsze walki o Lidę były szczególnie uporczywe. Nieprzyjaciel zgromadził większe siły, starannie przygotował się do obrony i umacniał ważniejsze obiekty. Piechota nasza musiała kilkakrotnie łamać bagnetem opór przeciwnika”."
 
Lida była wolna. Niestety w lipcu 1920 r. ofensywa Czerwonej Armii znów doprowadziła do zajęcia miasta przez bolszewików. Lida została ostatecznie wyzwolona przez Wojsko Polskie 28 września 1920 r.



Źródło : polacygrodzienszczyzny.blogspot.com